N26 Molenaarshuis

Dit huis, gebouwd in 1788, behoorde oorspronkelijk bij het complex van de Naaldwijkse korenmolen, die al vanaf de Middeleeuwen op dezelfde plaats stond: iets ten noorden van de kruising Havenstraat – Molenstraat – Dijkweg, op een lichte verhoging.

Korenmolen De Ster met schuur en linksvoor het ‘nieuwe’ molenaarshuis. Het oudere molenaarshuis (dat nog bestaat) is net niet te zien op de foto, maar ligt rechtsonder.

De korenmolen was er reeds in 1230. De toenmalige eigenaar Floris van der Woerd verpachtte de molen. De pachter betaalde hem het zogenoemde windrecht als pacht. Hierbij ging het doorgaans om een geldbedrag. Dit was echter niet altijd het geval. In 1561 droeg de molenpachter behalve een som geld, twaalf kapoenen (gecastreerde hanen) en honderd eieren af aan de leenheer van de molen, Jan van Ligne.

De historie van de molen ging niet over rozen. In 1350 werd hij verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Binnen een jaar volgde herbouw. Op dezelfde plaats verrees een open standerdmolen. In 1573 was het weer raak. Het Geuzengeweld kostte de molen zijn ‘kop’. Het herstel van de molen volgde spoedig in opdracht van leenvrouwe Gravin van Aremberg aan haar rentmeester Willem van Hooff.
Van 1583 tot 1659 waren de Oranjes leenheer van de molen. Ze gaven de opdracht tot het bouwen van een grotere, hechtere molen met een hogere productie. In 1638 werd dit gerealiseerd.

Tientallen molenaars hebben in de loop der eeuwen hun ambacht op de molen uitgeoefend. De molenaar genoot veel aanzien. De Naaldwijkers waren immers voor voedsel deels van hem afhankelijk. Heel vroeger werd het koren door de boeren en burgers ter maling aangeboden op de molen. In later tijden vervulde de molenaar de rol van transporteur, leverancier en koopman. Het transport geschiedde per paard en molenwagen.

In 1788 liet de toenmalige molenaar dit huis bouwen. Een eenvoudig huis, op de hoek van de Dijkweg en de Kleine Woerdlaan. In de jaren twintig van de 19e eeuw werd Pleun Keijzer de molenaar. Toen zijn dochter Katharina in 1851 met koopman IJsbrand van Staalduinen trouwde, heeft het paar waarschijnlijk haar intrek genomen in het ouderlijke huis. En heeft molenaar Pleun een nieuw molenaarshuis laten bouwen, op de kruising van de Havenstraat en de Molenstraat (zie afbeelding)

Molen De Ster aan de Dijkweg in Naaldwijk. Op de voorgrond het nieuwe molenaarshuis met platgeschoren lindebomen als zonwering. De molenaar Bruin Roels staat voor het huis, evenals zijn twee dochtertjes met witte schortjes voor. Op de hoek van de Haven- en Molenstraat een kraaiennest van de G.E.B. en het pand van drukkerij van Van Bergen. Foto genomen tussen 1916 en 1921.

Bij het overlijden van zijn vrouw Lena heeft Pleun de molen verkocht, maar het oudste molenaarshuisje bleef hierbuiten. Dit ging via vererving in eigendom over naar zijn dochter.

Ondanks alle vernieuwingen ging het molenbedrijf in het begin van de twintigste eeuw verbleken. De economische malaise die de Eerste Wereldoorlog met zich meebracht had zijn weerslag op het molenbedrijf. Bovendien ondervond de molen concurrentie van grote fabrieken en maalderijen die voordeliger konden produceren. De molen raakte in verval. Geld voor reparaties was er niet. In 1921 werd besloten de molen te slopen.

Het enige gebouw dat ons vandaag de dag herinnert aan de trotse molen van weleer is het oude molenaarshuis dat dateert uit 1788. En verder is de straatnaam ‘Molenstraat’ natuurlijk een blijvende herinnering aan 700 jaar korenmolen-geschiedenis.

Situatie eind 19e eeuw: in de verte de Molenstraat, rechts molen De Ster en daar rechtsonder de (oude) molenaarswoning.