P18 Fruit- en Groentenveiling
Deze veiling is gebouwd in 1929, in zakelijk expressionistische stijl, naar een ontwerp van de Haagse architect Dirk Oosthoek Pzn. Het gebouw had een kantoorgedeelte met een circa 20 meter hoge zadeldaktoren en gemetselde details op de noordgevel. Er was verder een veilinghal en een hal voor aan- en afvoer van producten, met aansluiting op het toenmalige WSM-spoor. Het was een doorvaartveiling. Een keurmeester bekeek de verse producten en de tuinders voeren de schuiten met fruit en groenten tussen de afmijnklok en de kopersbanken door. Een eerder veilinggebouw stond dichtbij aan de Nieuweweg. Uitbreiding was echter noodzakelijk. Er waren reeds in 1911 plannen voor deze exportveiling. Het bestuur van de Vereniging van Westlandse veilingen – later Bond Westland – vond hier eveneens onderdak. Tot 1970 deed het gebouw dienst als veiling.
Voordat het markante veilinggebouw op de kruising Monsterseweg – Nieuweweg werd opgeleverd ging het veilen van fruit en groente er nog eenvoudig aan toe. De eerste afzetmarkten waren eenvoudig van opzet, de kwekers had contacten met commissionairs, zij namen de producten in consignatie en zorgden voor de verkoop in binnen- of buitenland, de prijs werd achteraf verrekend. Dat dit een ondoorzichtig systeem was bleek later, de commissionair had meer oog voor zijn eigen portemonnee dan voor die van de kweker. Nadat er problemen waren met de kwaliteit van naar Engeland geëxporteerde aardappelen zagen enkele vooraanstaande bestuurders en kwekers dat de werkwijze moest veranderen. Resultaat was dat in 1889 de Vereniging Westland werd opgericht als overkoepelend orgaan van de plaatselijke verenigingen. Het doel was om controle over de producten te houden, de invloed van de commissionairs aan banden te leggen én de producten niet meer in consignatie te geven maar ze te verkopen aan de handel tegen een prijs van vraag en aanbod. Dit resulteerde in de oprichting van plaatselijke verenigingen. De eerste veilingen vonden plaats in de gelagkamers van de dorpscafés. Voor Poeldijk waren dat achtereenvolgens het café van Nederpelt, van Witkamp en als laatste het café van Frans van Bergenhenegouwen langs de Nieuweweg gelegen, schuin tegenover het latere veilinggebouw. Hier kwamen handelaars en kwekers bijeen om hun producten te verkopen c.q. te kopen. Het ging er allemaal gemoedelijk aan toe, misschien zelfs wel een beetje rommelig. Doordat er meer producten aangeleverd werden werd ook de ruimte in het café te klein en ging men omzien naar een echt veilinggebouw met meer faciliteiten.
Op de hoek van de Gantel en de Nieuwe Vaart werd in 1901 een perceel land aangekocht. Er kwam een afmijntoestel (een veilklok) en een woning voor de fustmeester. Het belangrijkste voordeel van de locatie was dat het gebouw met een schuit te bereiken was én een aansluiting op het spoor had. Dit had als groot voordeel dat de producten zowel snel naar de Rotterdamse haven voor de export naar Engeland als naar Duitsland vervoerd konden worden. De ontwikkeling ging daarna in een sneltreinvaart. Was de omzet van Poeldijk in 1890 nog fl. 28.000 in 1928 was dit gegroeid naar fl. 4.168.414. Gelijk met de omzet werd ook de veiling aangepast, er werden havens gegraven en er kwamen pak- en fustloodsen bij.
Op de achtergrond de eerste officiële veiling van Poeldijk
Tot men in 1928 zelfs moest omzien naar een nieuw veilinggebouw om aan de vraag en de eisen van de tijd te voldoen. Dit vond men nabij, op de hoek van de Monsterseweg met de Nieuweweg op óók alweer een unieke plek want nabij dit kruispunt was deze veiling nu ook met de, toen in opkomst zijnde auto uitstekend te bereiken. De Poeldijkse veiling had in die tijd de hoogste omzet in het Westland. Mede om die reden kwam de eerste provinciale weg (Rijswijk – Hoek van Holland, destijds Verkeersweg 13 genoemd, nu N464-N211) hierlangs. Het gebouw, een ontwerp van bekende Haagse architect Dirk Oosthoek Pzn., werd een blikvanger en met zijn ca. 20 meter hoge zadeldaktoren een baken voor de wijde omgeving. Het is uitgevoerd in Zakelijk Expressionistische trant met invloeden van de Nieuwe Haagse School. In de gevel zit een herinneringssteen, gelegd door Nelly Barendse de 7-jarige dochter van de veilingvoorzitter Jan Barendse.
Bij de oplevering was het een z.g. natte veiling d.w.z. dat de kwekers met hun schuiten langs de kooplieden voeren, er was plaats voor 100 kooplieden, zodat deze hun keuze en de prijs daarvan konden maken. Begin jaren 60 is deze doorvaart komen te vervallen en werden de producten op karren aan de kooplieden getoond. De buitenzijde wordt gedomineerd door de toren met, door de gemeente Monster geschonken vier wijzerplaten van de klok, links van de entree bevonden zich de bestuurskamer en de kantoren en rechts van de entree met de ronde erker bevond zich de kantine. Aan de binnenzijde van de loods, van 52 bij 21 meter, was boven de terrazzovloer de schitterende ijzeren spantenconstructie zichtbaar. Op het zadeldak van de loods stond jarenlang de tekst “Fruit- en Groentenveiling Poeldijk”.
Fruit- en Groentenveiling Poeldijk, jaren ‘30
Rondom de loods is de houten overkapping nog enigszins zichtbaar waardoor men de producten droog in de loods kon afleveren. Ook onder deze overkapping was de ijzeren constructie goed zichtbaar. Door de fusie met een drietal andere veilingen in 1970 en de oprichting van veiling Westland Noord kwam de veilfunctie hier te vervallen. De loodsen werden verkocht en de havens gedempt. Het hoofdgebouw met toren werd, nadat diverse eigenaren passeerden, in 1975 aangekocht door Technisch Bureau Van der Arend. Zij hebben het pand met respect behandeld en waar nodig en mogelijk teruggebracht in de originele staat. Zo werd wel de omloop dicht gemaakt maar de houten betimmering intact gelaten en ook de terrazzovloer bleef behouden. Van het gehele veilingterrein is op het hoofdgebouw na, weinig authentieks meer te herkennen, enkele loodsen daargelaten maar deze zijn in de loop der jaren verbouwd zodat er nauwelijks herkenning meer is. Daarom mogen wij trots zijn op een van de weinige authentieke gebouwen uit het roemrijke agrarische verleden die we nu hier in Poeldijk nog kunnen bewonderen.
Antwood, dat historisch erfgoed een functionele bestemming geeft heeft zich over het gebouw ontfermd.
Bron o.a. De Vereeniging Westland, door Edward van Bergen, 1929.
De veiling met rechtsvoor het standbeeld van Pastoor Verburch.
