H 2 Nederhof

De bouw 

De Nederhof, ontworpen door pieter Post, is in 1640 gebouwd in dezelfde bouwstijl als het paleis. De bestekken en tekeningen waren gemaakt door Bartholomeus Drijfhout, terwijl Alewijn Claesz. Van Assendelft reeds in 1638 een ‘model van de stalling’ had aangeleverd. Oorspronkelijk bestond het uit een L-vormig gebouw met drie brede torens en daartussen twee dichte galerijen die in het midden onderbroken werden door een toegangspoort naar de binnenplaats. De lange galerij was voor de paarden en koetsen, de korte voor de vertrekken van de rentmeester en de ontvangstkamer voor bezoekers.  

Afbeelding 1: De Nederhof in 1640

In 1643 werd aan ten westen van het paleis een tweede stalling gebouwd, genaamd ‘Domeinkwartier’ bestaande uit vier hoektorens met daartussen drie galerijen, waarvan 2 behoorlijk lang. Al snel daarna kreeg de Nederhof ook een vierde toren met derde galerij, en werden de twee parallelle galerijen verlengd, zodat ze in volle symmetrie waren met het Domeinkwartier.  

Afbeelding 2: De Nederhof rond het jaar 1690

Multifunctioneel 

De Nederhof was een multifunctioneel gebouw: het was stal, woning, kerk én badhuis. De brede torens op de hoeken gaven het gebouw het aanzien dat paste bij het paleis. De drie toegangspoorten ontsloten de ruime binnenplaats naar de weg, het dorpsplein en de tuin. Ook hier was de architectuur gelijk, maar de functie verschillend. Dit was de kracht van de Nederhof. Hoewel Anna van Hannover in 1758 de lange vleugels van de Nederhof met de helft ingekort heeft om meer geld te kunnen steken in de restauratie van het paleis, is de inpasbaarheid van nieuwe functies overeind gebleven. Zij bestemde het tot personeelswoningen. Daarna heeft het gebouw onderdak geboden aan een welgestelde rentmeester, vele grote gezinnen, onderwijzers en schoolkinderen, een timmerman, een kleermaker, de vrijwillige brandweer en de bekende rijwielhandel Vogels. 

Verval 

Na periodes van verwaarlozing – zoals in het midden van de achttiende eeuw, toen de erfgenamen van koning Willem III streden om zijn bezittingen, en tijdens de Franse overheersing aan het begin van de negentiende eeuw – was de allure die het gebouw had verdwenen. De schoonheid van de symmetrie en de ritmiek van de raampartijen heeft sindsdien plaats moeten maken voor afwijkende deuren en ramen en houten aanbouwsels. Ook de torens waren niet tegen verval bestand en verdwenen van de hoeken. Met de komst van de stoomtram is de hoek aan de Hofstraat zelfs afgeschuind om ruimte te maken voor de bocht die deze in het dorp moest nemen. Na de oorlog is de Nederhof opnieuw in een periode van verval geraakt. Zo erg zelfs dat aan het eind van de jaren zestig het wenselijk leek om het gebouw af te breken. 

Restauratie 

Maar de Nederhof is ook toen gered. Studenten van dispuut Tartaros uit Delft zijn rond 1960 verkleed als Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia naar Honselersdijk gekomen. Zij hebben met een tot de verbeelding sprekende tekening op een praalwagen door het dorp gereden en zo het imago van de Nederhof kunnen omzetten van rotte appel naar potentiële parel.  

Afbeelding 3: Heropening van de Nederhof door Hare Koninklijke Hoogheid princes Margriet

Na een ingrijpende renovatie is op 7 juni 1977 de Nederhof heropend door Prinses Margriet. In diezelfde maand is het opgenomen in het register van Rijksmonumenten waarmee het een beschermde status heeft gekregen. De finishing touche werd verzorgd door de Lions Club die in 1987 de nieuwe poortdeuren schonk. Sinds 2006 is het gebouw eigendom van Vereniging Hendrick de Keyser uit Amsterdam. Deze vereniging zet zich in voor het behoud van historisch belangrijke gebouwen en hun interieur.