K 1 Andreaskerk

Het begin
Het dorp Kwintsheul is van oude oorsprong, maar het is lang te klein geweest om een eigen kerk te kunnen stichten. In 1853 echter kon eindelijk een eerste stap naar zelfstandigheid worden gezet. Er werd een armbestuur voor de Heulse katholieken ingesteld.

De houten hulpkerk
Enige jaren later, in 1869, richtten enkele bewoners van Kwintsheul een verzoek tot de bisschop – hierin gesteund door het kerkbestuur van Wateringen – om een hulpkerk te mogen bouwen. De gelovigen hadden al f 7.000,- voor dit doel bijeengebracht. De toestemming tot de bouw werd verleend en op 19 juli 1870 werd de kerk aanbesteed. Het werk werd gegund aan A. v.d. Drift, timmerman uit Schipluiden, voor een bedrag van f 12.349,-.
Op 10 september 1870 vond de eerste steenlegging plaats door pastoor Van Lottom. De kerk werd toegewijd aan Sint Andreas, de naamheilige van Andreas van Lottom, die al vanaf 1849 pastoor van Wateringen was. De kerk werd gebouwd op dezelfde plek waar de huidige Sint Andreas-kerk staat. De grond hiervoor was geschonken door Barend Reincke, maar hij verloor daardoor wel zijn uitpad naar de weg. Smid IJsbrand van den Bosch bracht uitkomst door hem een uitpad naar de Lange Watering te geven. De hulpkerk had geen toren en men voelde dit al snel als een gemis. Na twee jaar bouwde de Wateringse metselaar Aart Haagen voor een bedrag van f 1.350,- een stenen toren met een luidklok. In 1874 volgde de aanleg van een eigen begraafplaats achter de kerk.

Pastoor Van Lottom
Er was vanzelfsprekend geen pastorie bij de hulpkerk. Voor de dienstdoende priester was een kamer ingericht in de kosterswoning die naast de kerk lag. Er werden wekelijks vier missen gehouden: twee op zondag, een op woensdag en een op zaterdag. In de regel kwam pastoor Van Lottom zelf naar Kwintsheul. Hij was namelijk erg op zijn Heulse parochianen gesteld. Twintig jaar lang heeft Koos van Schie met zijn koetsje de pastoor geheel belangeloos heen en weer gereden.

Een zelfstandige parochie
Pastoor van Lottom stierf op 20 april 1890, ruim 88 jaar oud. Tot aan het einde van zijn leven had hij gewerkt. Daar bisschop Bottemanne wist hoe gehecht de oude pastoor aan het Heulse deel van zijn parochie was, verhief hij na diens dood Kwintsheul tot een zelfstandige parochie. Hij deed dit op 10 september 1890. Als eerste pastoor benoemde hij Henricus Vorkotter die deze nieuwe parochie 24 jaar lang zou leiden.

Een nieuwe kerk
Een van de eerste taken die de pastoor en het kerkbestuur zich stelden, was de bouw van een nieuwe kerk met pastorie. Met voortvarendheid werd dit werk ter hand genomen en al na één jaar, in 1891, kon pastoor Vorkotter zijn nieuwe woning betrekken. Tot dan had de pastoor in de houten kosterswoning verblijf gehouden. Niet lang daarna begon men aan de bouw van een ruime driebeukige kerk die, net als de pastorie, was ontworpen door de Delftse architect Josephus (Jos) Hubertus Tonnaer (Thorn 1852 – Sassenheim 1929). Het werk werd uitgevoerd door aannemer Chr. Dessing uit Gouda voor de som van f 42.290,-. Omdat de kerk op dezelfde plaats moest komen als de hulpkerk, werd er eerst een houten noodkerk aan de andere kant van de pastorie gebouwd.

De eerste steen voor de nieuwe kerk werd gelegd op 16 maart 1893 door deken J.Th. Heyligers uit Den Haag. Voor deze feestelijke gebeurtenis was heel Kwintsheul uitgelopen (zie foto).
De bouw van deze neogotische kerk nam slechts 10 maanden in beslag zodat de kerk al op 1 oktober 1893 in gebruik kon worden genomen. De luidklok uit 1871 was uit de oude hulpkerk meegekomen. In 1955 zou die gezelschap krijgen van een tweede klok.

Verfraaiing van het interieur
Bij gelegenheid van het gouden huwelijksfeest van het echtpaar Goeyenbier-Van der Knaap in 1900, schonken zij een orgel aan de kerk. Dit werd gebouwd door de bekende orgelbouwer P.J. Adema uit Amsterdam. Tot die tijd had men zich beholpen met het oude harmonium, dat ook al in de hulpkerk dienst had gedaan. Inmiddels heeft het orgel al weer twee restauraties achter de rug: een in 1952 en een in 2004. Een gedenkplaat houdt het vrijgevige echtpaar in herinnering.
In de jaren negentig van de negentiende eeuw werd er gestaag gewerkt aan de verfraaiing van de kerk. Zo werd het priesterkoor voorzien van een marmeren vloer en werd het van de kerkruimte afgesloten door een fraai bewerkte communiebank. Centraal in het koor werd een prachtig altaar geplaatst, rijk versierd met koperwerk.

Vergroting van de kerk
Na de Tweede Wereldoorlog breidde de parochie zich flink uit, waardoor het tekort aan zitplaatsen groeide.
Op 18 januari 1951 legde deken G. Kuys uit Poeldijk de eerste steen voor een uitbreiding van de kerk. Er werden twee transepten gebouwd, aan elke zijde van het volledig herbouwde priesterkoor één, wat de kerk het aanzien van een kruiskerk gaf en de ruimtewerking van de kerk ten goede kwam. Deze verbouwing leverde driehonderd extra zitplaatsen op.
Op initiatief van pastoor Warnink kwamen er nieuwe kruiswegstaties. Zij zijn in mozaïek uitgevoerd en gemaakt door Max Weiss uit Roermond.

Verandering van het interieur
In 1965, na het Tweede Vaticaanse Concilie, toen de inzichten betreffende de liturgie zich wijzigden, werd ook hier het kerkinterieur aan de veranderde inzichten aangepast. Om de parochianen meer bij de vieringen te betrekken, bracht het kerkbestuur enkele veranderingen aan in het priesterkoor. Preekstoel en communiebanken verdwenen en het prachtige altaar moest plaats maken voor een eenvoudige offertafel. Vanaf alle kanten hadden de kerkgangers nu zicht op het priesterkoor. Gelukkig is, ondanks alle aangebrachte veranderingen, het karakter van de kerk bewaard gebleven.

Nu
In 2000 werd dit gebouw tot gemeentelijk monument verheven. Sinds 1 juli 2011 maakt de parochie van de H. Andreas deel uit van de parochiefederatie Sint Franciscus tussen duin en tuin. Een federatie van alle elf r.-k. parochies van het Westland en Hoek van Holland.

Bron: Publicaties Historische Werkgroep Oud Wateringen en Kwintsheul en dhr. F.C. Groen